Wonen op een vulkaan. Hoe is dat?
Toen wij in 2005 besloten om in de baai van Napels te gaan wonen in een stadje genaamd Pozzuoli, besefte ik mij niet hoe letterlijk Pozzuoli op een vulkaan ligt. Ik wist wel van het bestaan van de vulkanen hier af, want ik had de krater van vulkaan la Solfatara bezocht en pizza eten op de boulevard van Pozzuoli gaat hier standaard gepaard met zwavelgeur.
Op dit moment is er in het Nederlandse nieuws ineens volop aandacht voor een eventuele vulkaanuitbarsting in de Campi Flegrei.
Vulkanen de Vesuvius en de Campi Flegrei
Pozzuoli is een stadje gelegen in een gebied genaamd de Campi Flegrei ten noorden van Napels. Campi Flegrei, wat “brandende velden” betekent in het Italiaans, is een complex vulkanisch systeem van ongeveer 100 vierkante kilometer dat al duizenden jaren actief is. Wat de Campi Flegrei zo bijzonder maakt, is dat het niet bestaat uit één enkele vulkaankegel zoals de Vesuvius, maar uit een reeks caldera’s, kraters en fumarolen. Er zijn hier verschillende vulkaanuitbarstingen geweest. Het gebied staat onder streng toezicht en controle.
Huilen en relativeren
Toen we besloten om echt naar naar Pozzuoli te verhuizen belde ik mijn ouders huilend op: ik ga op een vulkaan wonen, ik ga dood hier!!! Gelukkig kon mijn vader het relativeren met de boodschap dat ik al mijn hele leven zes meter onder zeeniveau heb gewoond. Toch zit er wel een klein verschil in. Die zes meter lijken enigszins onder controle te worden gehouden met molens en pompen, terwijl je over een vulkaan echt geen controle kunt uitoefenen.
Zwavellucht en aardschokken
Wat merken we van het wonen op een vulkaan?
De eerste 10 jaar woonden we dichter bij de vulkaankrater Solfatara en werden we wakker in de zwavellucht. Soms zo doordringend dat ik er misselijk van werd. Toch is het pas sinds een jaar of vijf dat we meer last hebben van aardschokken. De schokken zijn heel licht op de schaal van richter, vaak tussen de 1 en 2, maar ze liggen erg dicht bij de oppervlakte waardoor je ze goed kunt voelen en vaak gaan ze gepaard met een geluid.
De aardschokken zijn bevingen veroorzaakt door het bradyseïsme. Dat is een vulkanisch fenomeen van het langzaam stijgen en dalen van de aardbodem door de vulkanische activiteit onder de aardbodem. Uniek aan de aardbodem in Pozzuoli is dat de aardkorst mee kan rekken door de samenstelling van de bodem.
Waarom waarschuwen ze nu dan voor een mogelijke uitbarsting?
De afgelopen jaren is de druk onder Pozzuoli zo toegenomen dat de stad 1,5 cm per maand stijgt. Je kunt dit zien aan de kades in de haven van Pozzuoli. Het haventje La Darsena ligt bijna droog en langs de kust zijn er strandjes ontstaan die er een paar jaar geleden niet waren. Toen ik in 2005 naar Pozzuoli verhuisde stond de Romeinse opgraving van het Macellum – de Tempio di Serapide – half onder water, maar ondertussen is het boven grondwater niveau uitgekomen en ligt het bijna helemaal droog.
Die stijging gaat gepaard met schokken. Het probleem op het moment is dat de rek uit de aardkorst begint te raken omdat het ver gestegen is. Je moet het je voorstellen als een folie gespannen over een kokende pan water of als een elastiek. Eerst bolt het folie nog op of rekt het elastiek nog mee, maar als er teveel druk op komt te staan is de rek eruit en scheurt het folie of knapt het elastiekje.
11 juni 2023 aardbeving 3.6 op de schaal van richter
Op 11 juni om 8.44 was er ineens een flinke aardschok die ook wij, ondertussen wonende aan de rand van de rode zone, ook goed hebben gevoeld. Er was echter geen schade. Dit komt dus omdat de rek uit de aardkorst begint te raken. Dit is een iets wat te verwachten was en enorm goed in de gaten wordt gehouden. De volgende fase is, hopelijk, het stoppen van de stijging en het weer langzaam dalen van de aardkorst. In het verleden is dat meestal zo gegaan. De vulkaan maakt een soort ademende beweging en komt er na deze inademing als het goed is weer een uitademing en gaan we weer zakken.
Maar eens in de zoveel duizenden jaren barst de aardkorst en volgt er een ontploffing of uitbarsting. Maar wat er ook kan gebeuren is wat er bijvoorbeeld in 1538 is gebeurd toen er plotseling een uitbarsting kwam bij één van de kraters en Monte Nuovo is gevormd, de jongste berg van Europa.
Monte Nuovo met duidelijk een volkaanvorm
Evacuatieplan
Wij wonen in de rode zone en hebben een evacuatieplan thuis liggen. Ondanks de berichtgeving in Nederland dat er elk moment een vulkaan uitbarsting kan komen, zoals in sommige kranten staat geschreven moet ik dat nieuws toch wat nuanceren. Als het zo zou zijn zoals beschreven in die krantenkoppen dan zou het alarmniveau hier naar oranje of rood zijn opgeschort. Dat is niet het geval. We zitten op dit moment nog steeds op alarm niveau geel. Bij oranje mogen we ervoor kiezen om met steun van de overheid vrijwillig te evacueren. Bij rood moeten we evacueren. De dreiging is hier echter niet acuut. Mocht de neerwaardse beweging niet in gaan zetten dan zou het acuut kunnen worden, maar niemand kan zeggen wanneer en over hoeveel tijd. Waarom dus nu gaan roepen over een dreigende vulkaanuitbarsting?
Op vakantie in de Campi Flegrei?
Als je deze kant op komt, moet je er rekening mee houden dat je wat lichte aardtrillingen kunt voelen of misschien zelfs een wat flinkere schok. Hoe absurd ook, het is dus normaal. Bij de aardbeving van 11 juni heb ik meteen contact opgenomen met personen die in Pozzuoli logeerden. Ze waren vooral verbaasd over de rustige reactie van de bewoners hier.
Paniek op de straten? Nee dat is er niet (ondanks dat dat in sensatiekranten wel wordt vermeld). Onrust en bezorgdheid wel natuurlijk, maar daar leven ze hier al heel hun leven mee. Zo is in de jaren 70 een deel van het antieke centrum van Pozzuoli, Rione Terra ontruimd en staat dit deel van de stad nog steeds leeg. Een bijzondere plek met mooie verhalen.
De mensen leven hier bij de dag en zijn zich ervan bewust dat morgen alles anders kan zijn…maar ook niet.
Ondertussen is het een magische plek vol geschiedenis, zee natuur, verhalen, heerlijk eten en smaakvolle wijnen , vers van de vruchtbare grond.
Maar zekerheid en garantie kunnen we niet geven, zoals zekerheid nergens bestaat, dus ook hier niet.
Meer horen over hoe het is om te leven op een vulkaan?
- Luister hier naar de uitzending van Radio 1 Belgie
- Luister hier naar onze bijdrage bij NPO radio 1Met het oog op Morgen
- Bekijk hier video’s over het gebied
