Op nog geen 14 kilometer van Napels centrum ligt het nog niet door toeristen ontdekte vissersstadje Pozzuoli. Een perfect plaatsje voor een leuke dagtrip. In Pozzuoli kun je flaneren over de boulevard, een bijzondere kathedraal bewonderen, genieten van verse vis uit de haven of de restanten van een enorm Romeins amfitheater of Romeinse markt bezoeken. Het centrum is compact, gezellig en karakteristiek. De toeristische drukte is hier nog niet te vinden en dat maakt het misschien wel extra aangenaam om Pozzuoli te bezoeken, of zelfs om Pozzuoli als je uitvalsbasis te kiezen.

In de directe omgeving van Napels, maar toch heel anders: Pozzuoli.

Wat moet je hebben bezocht tijdens een bezoek aan Pozzuoli. Ik geef hier mijn insidertips.

Dagtrip vanuit Napels: Anfiteatro Flavio Neroniano in Pozzuoli

Pozzuoli heeft een lager gelegen deel aan zee en een hoger gelegen deel waar je het drie na grootste Romeinse Amfitheater van Italië kunt vinden; Anfiteatro Flavio Neroniano. Het theater is gebouwd in de tweede helft van de eerste eeuw na Christus door dezelfde architecten als die van het Colosseum in Rome.

In die periode was Pozzuoli een belangrijke haven voor de Romeinen (de haven in Ostia bestond nog niet) en na Rome en Capua (een stad gelegen tussen Pozzuoli en Rome) een machtige Romeinse stad waar veel handelswaar, voornamelijk graan, binnen kwam met schepen vanuit verre oorden over zee zoals bijvoorbeeld Egypte, gelegen aan de Middellandse zee.

Ondergronds deel

Uniek van dit theater is dat er ook een heel mooi ondergronds gedeelte is. Dit ondergrondse deel is goed bewaard gebleven omdat het op een gegeven moment bedekt is geraakt door een modderlaag die het beschermd heeft tegen de tand des tijds. De voorstellingen in het theater werden in de verloop van de eeuwen steeds gekker en woester. Ook wilde dieren werden er ingezet en er was een beweegbaar podium in het midden van de arena waar een decor op werd uitgestald. De wilde dieren, gevangen gehouden in de benedenruimte van het theater, werden via speciale luiken omhoog getakeld de arena in.

Vooral de ruimtes onder het theater zijn erg mooi, met de vormen, lijnen en lichtinval in dit architectonische meesterwerk. Als het echter veel geregend heeft dan is het ondergrondse gedeelte niet open voor publiek omdat het dan te nat is.

• Openingstijden: ma, wo-zo 9.00-uur voor zonsondergang
• Entreeprijs: €5,00
• Adres: Corso Nicola Terracciano 75, Pozzuoli

Online entree reserveren.

Bezoek Rione Terra in Pozzuoli

Rione Terra was tot 2 maart 1970 het bruisende en volkse centrum van de stad Pozzuoli. Het is gelegen op een tufstenen rots van 33 meter hoog. Voor de mensen die woonden op de rots, voornamelijk vissersfamilies, is deze datum een groot trauma. Door het bradyseïsme* (de grond steeg in die periode met 1 cm per dag doordat de magmakamer onder de aardkorst aan het vullen was), de honderden aardbevinkjes en de slechte hygienische en bouwkundige omstandigheden van de wijk, werd besloten om de wijk gedwongen te evacueren en de rots te sluiten. Noodwoningen werden gebouwd in een nieuwbouw wijk aan de rand van Pozzuoli. Ver van zee.

Archeologische opgravingen

Pas in de jaren 90 werd er besloten de wijk te restaureren. Tijdens die werkzaamheden kwam er steeds meer van de Romeinse oorsprong aan het licht. Rione Terra is namelijk gebouwd op het 2000 jaar oude Romeinse centrum Puteoli. De huizen van nu rusten op de Romeinse stad of ze hebben de Romeinse bebouwing zelfs opgenomen in de huidige bebouwing.

Onder de bebouwing van nu hebben ze ondertussen een groot deel van het Romeinse Puteoli opgegraven en zelfs weer begaanbaar gemaakt. Romeinse karakteristieke straten, de decumani, winkels zoals een bakkerij en opslagruimtes van de handelswaar van overzee. De ervaring van het bezoek aan deze onverwachte Romeinse stad onder de grond is heel onverwacht. Boven de grond heb je het gerenoveerde, maar nog steeds verlaten Rione Terra zonder haar oorspronkelijke bewoners, maar met haar schitterende uitzichten over zee. En onder je ga je 2000 jaar terug in de tijd. Het is simpel gezegd opwindend, bijna bevreemdend en als je de verhalen van de mensen hoort die er ooit woonden is het zelfs ontroerend te noemen.

Rione Terra

De opgravingen van Rione Terra zijn alleen te bezoeken tijdens een rondleiding met een Italiaanse of Engels sprekende gids. Dit kan dagelijks op vaste tijden, maar de engelse tour is alleen in het weekeinde om 13.00 Reserveer hier je rondleiding.

Mocht je Nederlandse vertaling of rondleiding willen, een rondleiding willen regelen voor een grotere groep op een aparte tijd, of een rondleiding in het engels buiten het weekend om willen, dan kun je contact opnemen met ons dan regelen we dat.

• Openingstijden: dagelijks tussen 08.00-20.00
• Entree opgravingen: €5,00
• Adres: Strada Duomo, Largo sedile di porto Pozzuoli

Bezoek Pozzuoli met een Nederlandse local

Wil je de verlaten straten van het Rione Terra van nu bezoeken, de verhalen horen van hoe het vroeger was, mee worden genomen naar de mooiste uitzichtpunten en horen over de mensen die er hebben gewoond dan kun je een wandeling door Pozzuoli met een Nederlandse local boeken. De verhalen van Napels en Pozzuoli komen erg overeen omdat ze natuurlijk in elkaars directe omgeving liggen.

Kathedraal van Pozzuoli – Cattedrale di San Procolo Martire – Tempio di Augusto

Midden in Rione Terra, natuurlijk op het hoogste punt van de rots heb je de 16/17^e eeuwse kathedraal van Pozzuoli, il Duomo, die staat op de plek waar de Romeinse tempel Augustus stond.  In de kathedraal is de tempel op unieke wijze geïntegreerd. Tijdens je dagtrip vanuit Napels mag je deze kathedraal niet overslaan!

In 1964 heeft een flinke brand de kathedraal beschadigd, waardoor hij jarenlang gesloten bleef. Na de evacuaties van de jaren 70 en de 80 door de aardbevingen en het bradyseïsme is het jarenlang alleen door vandalisten onder handen genomen.

De renovatie

Met de laatste renovatie van een groep architecten onder leiding van Marco Dezzi Bardeschi is de kathedraal sinds 2014 een absoluut must see geworden. De combinatie van de moderne architectuur met glas en strakke lijnen in samenspel met de Romeinse zuilen en de barokke kerk is zo uniek dat het mij letterlijk de adem benam toen ik het voor de eerste keer zag.

Openingstijden Duomo: zaterdag en zondag 10.00-12.00 17.30-19.30

Bezoek de Duomo met Puteoli Sacra

De tour met het bezoek aan de Duomo van Pozzuoli en aan het museum met de schilderijen van Artemisia Gentileschi is heel bijzonder. Puteoli Sacra is een project waarbij jongeren zijn betrokken die in jeugddetentie zitten. Ze krijgen via dit project een nieuwe kans. Voor de meisjes is de boodschap van de kunstenares Artemisia Gentileschi (1593-1653) van wie haar werken in deze kerk en het museum te bewonderen zijn, heel sterk. Ze was de eerste vrouw die een kunstwerk voor de kerk mocht maken en de eerste vrouw die werd toegelaten op de kunstaccademie.

Tours via Puteoli Sacra

Openingstijden: ma, wo-zo 9.30-13.30 + 14.30-19.30 Op dinsdag gesloten

Bewonder Tempio di Serapide – het Macellum van Pozzuoli

Tussen de metro halte Pozzuoli van de Cumana die uit Napels omgeving Montesanto komt en de haven waar de veerboten vertrekken, ligt de Tempio di Serapide. Tijdens de opgravingen in de 18^e eeuw vonden ze er een beeld van de Egyptische God Serapis waardoor ze het Tempio di Serapide hebben genoemd – de tempel van Serapide. Maar later, na meer onderzoek, kwam men erachter dat het een Romeinse marktplaats is geweest – een Macellum, waar levensmiddelen werden verkocht met misschien wel voornamelijk vis in de verkoop.

Pozzuoli vissersstadje

Pozzuoli was natuurlijk altijd al een havenstad met veel vissers, maar ook met veel connecties bijvoorbeeld met Alexandrië in Egypte. Nog steeds heeft Pozzuoli een grote vismarkt waar aan lokale restaurants, maar ook nationaal en internationaal vis wordt verkocht.

Bradyseïsme*

Dankzij deze opgraving Tempio di Serapide, hebben ze ontdekt dat Pozzuoli onderhevig is aan het bradyseïsme. De zuilen van het Macellum zijn namelijk alle drie op hetzelfde stuk aangevreten door de mosselen. Nu ligt het land wat hoger en is het Romeinse deel dat bedolven was geraakt door modder en zand weer opgegraven. Toen ik 16 jaar geleden in Pozzuoli ging wonen stond de bodem van het Macellum onder water. Je kon de marmeren vloeren niet kon zien. Door de stijging van de aarde die op dit moment gaande is, staat het nu bijna helemaal droog en kun je zelfs de latrines (toiletruimtes) herkennen in de linker en rechter hoek achter de zuilen.

De haven van Pozzuoli en verse vis

Pozzuoli heeft twee havens. De haven waar de veerboten vertrekken naar Procida en Ischia. Dit is een grotere haven. Hier liggen naast de vissersboten ook de plezierboten van de locals. Daarnaast wordt er hier langs de kade iedere ochtend verse vis verkocht door de vissers die die nacht op zee zijn geweest om te vissen. Natuurlijk gaat de gevangen vis ook naar de vismarkt en het distributiecentrum. Toch geeft deze verkoop aan de kade het authentieke gevoel weer van hoe het ooit geweest moet zijn.

Haven La Darsena

Als je verder loopt kom je bij het antieke haventje La Darsena die direct onder de rots van Rione Terra ligt. De bootjes die in dit beschutte haventje liggen, die trouwens door het  bradyseïsme bijna droog ligt op het moment, worden beschermd door het antieke witte kerkje van de Madonna Assunta. Gebouwd door de vissers zelf.

De boulevard van Pozzuoli

De lungomare of boulevard van Pozzuoli is voor ons locals een heerlijke plek om vrienden te ontmoeten, te wandelen een lekker aperitief of koffie te drinken, een terrasje te pakken, ijsje te eten of voor de kinderen en jeugd om te spelen. Het is hier in de warme zomermaanden vaak tot ver in de nacht gezellig druk, ook met families.

Jammer genoeg heeft de boulevard geen grote stranden maar op sommige plekken kun je wel bij de zee komen en bijvoorbeeld op een smal strookje je handdoek leggen of je kunt op de rotsen liggen. In de zomer zijn er ook strandtentjes.

Langs de boulevard liggen ook veel goede restaurantjes, pizzeria’s en natuurlijk visrestaurants.

Bradyseïsme*

In het artikel gebruik ik meerdere malen het woord Bradyseïsme. Dit is de geleidelijke verhoging (positief bradyseïsme) of verlaging (negatief bradyseïsme) van een deel van het aardoppervlak. Het verschijnsel wordt  veroorzaakt door vulkanische activiteit onder Pozzuoli. Het stadje ligt eigenlijk op een grote ‘caldera’ waar de druk onder de aardkorst toeneemt en deze omhoog duwt, gevolgd door afname van de druk waardoor de aardkorst weer zakt. Dit kan duizenden jaren duren en het gaat meestal gepaard met duizenden kleine en soms grotere aardbevingen. In sommige gevallen kan er zelfs een vulkaanuitbasting volgen.

Hoe kom je in Pozzuoli?

Omdat Pozzuoli in de directe omgeving van Napels ligt, ben je er in 35 minuten. Er zijn 2 stations in Pozzuoli. Het ene station ligt in het bovenste gedeelte van Pozzuoli vlakbij het amfitheater. Hier komt de trein/metro nummer 2 vanuit Napels. Deze heeft opstap haltes bij Piazza Garibaldi, Piazza Cavour, Montesanto, Piazza Amedeo en Mergellina. Een ticket kost €2,40 voor een enkele reis.

Lees meer over het openbaar vervoer in Napels en omgeving.

Het andere station ligt in het beneden deel van Pozzuoli in de buurt van de haven. Hier komt de Cumana. Dit is een metro/boemeltreintje die vertrekt vanaf Piazza Montesanto met als eindhalte Torregaveta. De Cumana vertrekt vanaf de linker twee sporen van het station. De metro komt ook langs de halte Mostra (voor het Diego Maradona stadion)  Fuorigrotta en Edenlandia (pretpark en dierentuin). Je moet uitstappen bij de halte Pozzuoli.

Fotocredits: Leny Boerstra, Matteo Rossi, Iris de Brouwer