Op bezoek bij Salvatore Iodice

Een blijvende herinnering

Als ik op pad mag met Nederlanders of Belgen in Napels dan probeer ik ze iets mee te geven wat blijvend is. Een herinnering of een gevoel, soms kan het ook iets concreets zijn zoals een souvenir, vaak is het beiden. Helemaal als we op bezoek gaan bij de werkplaats van Salvatore Iodice; Miniera. Misschien komt het dat ik die drang heb, doordat Napels mij zelf zoveel heeft veranderd en gegeven. Zeker komt het ook door mijn opvoeding en het voorbeeld van mijn ouders die zelf altijd sociaal zeer betrokken zijn.

De schilderijtjes bezoek Salvatore — *De schilderijtjes gemaakt van gerecycled materiaal die te koop zijn als souvenir ter ondersteuning van de stichting van Salvatore.*

Een bezoek aan Salvatore

Als ik aanvoel dat mensen echt iets verder willen kijken, dan komt al snel de vraag; zouden jullie het leuk vinden om bij het atelier van Salvatore op bezoek te gaan? Met daarbij de wat lastige boodschap dat ik de mensen dan wel vraag een schilderijtje te kopen om het werk van Salvatore te ondersteunen. Helemaal in deze lastige periode. Dat is altijd een moeilijk moment, want ik voel mij een soort ronselaar en de mensen voelen zich mogelijk in een hoek gedrukt om €20,00 uit te geven en nee zeggen is ook best lastig op zo’n moment. Toch gaat het mij steeds gemakkelijker af om het toch te vragen, omdat ik zo enorm geloof in wat Salvatore doet. Hij heeft van zo ver moeten komen en elk bezoek aan hem is ook voor mij iedere keer weer een inspiratie. Salvatore, maar ook de spullen in zijn atelier zijn een vat aan verhalen. En verhalen, daar hou ik nou net van. Ik hou er van om ze te vertellen en te delen met de mensen met wie ik daar ben. Misschien nemen ze er iets van mee naar huis.

atelier bezoek Salvatore — Het werk van Salvatore en de jongeren die in zijn atelier aan het werk mogen.

Afval

Salvatore loopt altijd door de stad en met name door zijn wijk de Quartieri Sapgnoli en gaat het afval af, dat de onbeschaafde mensen op straat achterlaten. Hij vindt daar de mooiste spullen tussen die hij vervolgens hergebruikt. Ook vanuit het niets, lukt het hem vaak om iets moois te creëren. Zo hoopt hij een mentaliteits verandering te veroorzaken bij de mensen in de wijk en hij richt zich hierbij vooral op de jeugd. Zo heeft hij een geluidsstudio gemaakt en deze geïsoleerd met gevonden piepschuim van de straat. In de studio kunnen de jongeren hun muziek opnemen. Dit houdt ze dan weer van straat.

Geloof erin

Op een dag vond hij een zak met letters. Terug in zijn atelier begon hij een beetje te schuiven met die letters en ontdekte dat hij het woord credici ervan kan maken…geloof erin. En dat is precies wat hij doet. Erin geloven. Hij zegt dan ook: ‘Ik heb zoveel meegemaakt. Ik heb zo diep aan de grond gezeten. Ik ben verslaafd geweest aan heroine, heb gestolen van de mensen die mij het meest dierbaar waren. Gebruikt op de meest ondenkbare plekken. Ik heb grote fouten gemaakt, twee jaar in de gevangenis gezeten en er weer uit gekomen. Voor mij is alles mogelijk. Vaak weet ik nog niet hoe, maar ik weet wel dat iets mogelijk is, zolang je er maar in gelooft. Credici…en dat is mijn levensvisie.’ Een levensvisie die hij ook doorgeeft aan de kwetsbare jongeren in de wijk die altijd bij hem welkom zijn en waar hij veel activiteiten voor organiseert. De letters kun je terugvinden als streetart werk in het Spaans kwartier.

Een bijzonder rondje met Heleen

Afgelopen zomer was ik op stap met Heleen die zelf met jongeren en drugsverslaafden werkt in Nederland. Eigenlijk was het helemaal niet de bedoeling om langs Salvatore te gaan. We hadden een Elena Ferrante rondje waarbij we al in ‘de wijk’ geweest waren en in het centrum van Napels zou ik op lokaties van het eerste boek van de Napolitaanse romans wat stukken tekst voorlezen. Dit liep anders. Ik vertelde over Salvatore en ze wilde graag bij hem op bezoek.

Op bezoek bij Salvatore ontstond een gesprek die verder ging dan normaal. Hij vertelde zijn verhaal, maar vooral het feit dat hij als ex verslaafde met die jongeren werkt raakte Heleen enorm. Mede omdat zij persoonlijk vaak voelt dat het lastig is die mensen te bereiken, juist omdat ze geen ervaringsdeskundige is.

Een advies om mee te nemen naar huis

Heleen vroeg Salvatore dan ook om een tip die ze mee kon nemen naar Nederland in haar werk met de verslaafden. En Salvatore zei haar: ‘stap niet in dit werk met het idee dat jij die mensen moet veranderen, maar verander jezelf. Probeer elke dag, elke keer je beste zelf te zijn, werk aan jezelf, leer, verbeter jezelf en misschien lukt het je een dag, om iemand te raken door hoe jij bent en diegene echt te helpen, al is het er maar één.’ Heleen en haar man waren stil en keken mij, boven hun mondmaskers aan, met tranen in hun ogen. De boodschap was overgekomen…

Maria beeldje

Heleen besloot om niet het traditionele schilderijtje mee te nemen naar Nederland, maar om Salvatore extra te steunen koos ze zelf een kunstwerkje uit voor in haar werkkamer. Iets wat haar vertrouwen en kracht zou geven in haar werk. Iets wat haar constant aan het bezoek aan Salvatore zou helpen herinneren. Ze had wat Maria beeldjes zien staan, maar die waren niet te koop. Toen kwam Salvatore na een tijdje naar beneden gelopen met een prachtig beeldje waarvan Heleen zei, Ja, die is perfect! En deze staat nu ook in haar werkkamer in Nederland.

Ook gaf Salvatore mij een tekst mee om te vertalen en mee te geven aan Heleen. Bij deze:

Openlucht tunnel

door Salvatore Iodice

‘Ik kom met koude rillingen die over mijn rug lopen de trap af en merk dat ik door een katapult in een cirkel van de hel ben geschoten, bijna als in een film die de realiteit en elke vorm van verbeelding te boven gaat. Maar laten we even een uur teruggaan, het is pas half zeven ’s ochtends als ik besluit om uit bed te komen. Niet dat ik geslapen heb, want om twintigduizend lire uit de broek van je broer te stelen moet iedereen in huis slapen.

Ik stap uit de deur en looprichting Piazza Dante. Met een beetje geluk lukt het mij net op de eerste bus te stappen en ik sta binnen een half uur op de hoofdweg in Cobrettopoli*. Al van een afstand zie ik die gebouwen die het uitzicht zo domineren. Ik loop richting die hoge gebouwen die, ondanks dat het vroeg in de ochtend is, wemelen van de jongeren die met hun komen en gaan die vervloekte dealersplek eruit laten zien als een winkelcentrum.

Op de vierde verdieping is er een luidruchtige menigte die gekomen is voor hun dagelijkse dosis, en ondertussen ontmoet ik een vriend die me uitnodigt om naar een nabijgelegen plek te gaan om daar samen te gebruiken. Daar vlakbij is er een onderdoorgang waar de politie en de carabinieri niet eens in de buurt komen. Zodra we van boven af op de trap komen, merk ik meteen een grote menigte met personen van alle soorten categorieën die daar duidelijk om dezelfde reden zijn.

Zij,die op dat vroege uur heroïne gebruiken om daarna naar het werk te gaan.

Zij,die heroïne gebruiken omdat ze de hele nacht aan de cocaïne hebben gezeten en gebruiken om te kalmeren van de effecten, om vervolgens naar huis te gaan om te slapen.

Zij,die heroïne gebruiken door problemen die verband hielden met het gezin.

Zij,die gebruiken omdat ze homoseksueel zijn.

Er zijn er ook bij die heroïne willen gebruiken, maar eenvoudigweg niet kunnen, omdat nu na zoveel jaren gebruiken hun aders zijn gekrompen en bijna verdwenen. Maar er is geen reden tot wanhoop, omdat op die plek permanent een drugsverslaafde in een rolstoel woont, die een groot vermogen heeft om aderen te vinden. In ruil daarvoor vraagt hij om een klein beetje drugs dat hij in een glazen pot bewaart. Ik ga wat dichter naar deze man toe om beter te begrijpen wat hij aan het doen is. Ik kijk naar zijn been en ik zie een verband dat een open wond bedekt. Zonder te geloven wat ik zie, merk ik dat hij heroïne injecteert in een zichtbare ader in de wond, oftewel in een ader in een permanent open wond.

Nu vele jaren later herinner ik me de stank van die plek nog steeds en ik probeer me af te vragen wat er met die mensen is gebeurd, maar ik vind geen antwoorden. Ik geloof dat ieder op zich gewoon zijn of haar eigen leven leeft, als je het een leven kan noemen…

Hoe is het mogelijk dat in een moderne samenleving zulke plekken toch ontstaan? Wat is de dynamiek die ertoe leidt dat een hele generatie zichzelf op die manier vernietigt? Wie moeten er bij zichzelf te raden gaan, om te zorgen dat dit nooit meer opnieuw zal gebeuren? En bovenal zijn onze kinderen veilig voor deze gevaren? Naar mijn mening worden dergelijke getuigenissen gebruikt om uit te leggen hoe het was.De naam van de persoon in kwestie zal ik uit discretie niet noemen, ook al ben ik ervan overtuigd dat het niets uit zou maken als ik het wel zou doen. Ik sluit af met de hoop op een betere toekomst om samen op te bouwen.’

Salvatore Iodice

*Cobrettopoli is een bijnaam voor de wijk Scampia waar de drugs gekocht/verkocht werd. Salvatore noemt expres de wijk niet bij naam, omdat het al zo’n stigma heeft en het er uiteindelijk niet toe doet waar het was. Het roken van heroine noemden ze in die tijd cobrett, vandaar de term cobrettopoli.

Vertaling:Iris de Brouwer